EVLİLİK BİRLİĞİNİN SONA ERMESİ HALİNDE
MAL REJİMİ TASFİYESİ
GİRİŞ
Evlilik sürecinin sona ermesi, tarafların sadece duygusal değil, aynı zamanda ekonomik bağlarının da çözülmesini gerektirir. Bu kapsamda mal rejimi, eşlerin ortak veya kişisel mal varlıklarının adil şekilde tasfiye edilmesini sağlayan hukuki bir mekanizmadır. Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen mal rejimi kuralları, evlilik birliği süresince edinilen malların ve kişisel mülklerin doğru şekilde ayrılmasını amaçlar. Bu makalede, mal rejimi türleri, tasfiye süreci, özel mal gruplarının durumu ve yargı kararları doğrultusunda boşanma sonrası mal paylaşımına dair temel hususlar ele alınacaktır.
Evliliğin sona ermesi durumunda eşler arasındaki malvarlığı ilişkilerinin nasıl düzenleneceği, Türk Medeni Kanunu kapsamında düzenlenmiş olan mal rejimi hükümleri doğrultusunda şekillenmektedir. Mal rejimi davaları, eşlerin evlilik süresi boyunca edindiği malvarlığı değerlerinin türüne, edinilme şekline ve tarafların aralarındaki sözleşmeye göre değerlendirilerek tasfiye edilmektedir. Mal rejimi davasına bakmakla görevli mahkeme aile mahkemesidir.
Mal Rejimi Türleri
Türk Medeni Kanunu’nda sınırlı olarak dört çeşit mal rejimi düzenlenmiştir:
Eşler arasında özel bir mal rejimi sözleşmesi yapılmamışsa, yasal mal rejimi olan "edinilmiş mallara katılma rejimi" geçerli sayılmaktadır. 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren yürürlükte olan bu rejime göre, evlilik süresince edinilen mallar eşit şekilde paylaşılmakta, ancak kişisel mallar bu paylaşımın dışında tutulmaktadır.
Edinilmiş ve Kişisel Mal Ayrımı
Edinilmiş mallar arasında; çalışma karşılığı elde edilen gelirler, sosyal güvenlik ödemeleri ve iş gücü kaybı nedeniyle alınan tazminatlar yer alırken, kişisel mallar arasında; nişan, düğün gibi özel günlerde takılan ziynet eşyaları, sadece eşin kişisel kullanımına yarayan eşyalar ve miras kalan mallar yer almaktadır. Tasfiye sürecinde bu ayrım büyük önem arz etmektedir.
Mal Rejimi Ne Zaman Sona Erer?
Mal rejimi, boşanma davasının açıldığı tarih itibariyle sona ermektedir. Bu tarihten itibaren eşlerin malları arasında gerçekleşecek paylaşım, dava süresince edinilen yeni malları kapsamaz. Ancak, mal rejimi sona erse bile, mal paylaşımı kendiliğinden gerçekleşmez. Aile mahkemesi bu konuda re’sen karar veremez; ayrıca bir mal rejimi tasfiyesi davası açılması gerekir.
Mal Rejimi Davasının Açılma Zamanı
Mal rejimi tasfiyesi davası, boşanma kararının kesinleşmesini müteakip açılabilir. Boşanma davası ile birlikte açılamayacağı gibi, kesinleşmeden açılan mal rejimi davaları da reddedilecektir. Bu davalarda hak kaybı yaşanmaması adına hızlı ve dikkatli hareket edilmesi önemlidir.
Katılma ve Katkı Payı Alacağı Arasındaki Fark
Katılma alacağı, edinilmiş malların paylaşımı sonucu ortaya çıkan alacaktır. Katkı payı alacağı ise evlilik öncesinde veya kişisel mallar üzerinde yapılan katkılara dayanan, doğrudan malvarlığına yapılan katkıların karşılığı olarak talep edilen alacak türüdür. Bu iki alacak türünün talep koşulları, zamanaşımı süresi ve hesaplama yöntemi farklılık gösterir.
Zamanaşımı Süresi
Mal rejimi tasfiyesi davasında, katılma alacağına ilişkin talepler, mal rejiminin sona erdiği tarihten itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Bu süre, boşanma kararının kesinleşmesiyle başlar.
Mal Rejimi Sözleşmesi
Eşler, evlilikten önce veya sonra noterde düzenleme veya onaylama şeklinde bir mal rejimi sözleşmesi yaparak Türk Medeni Kanunu’nda sayılan rejimlerden birini seçebilir. Bu sözleşmeler, şekil şartlarına tabidir ve geçerlilik için noter onayı zorunludur. Mal rejimi sözleşmeleri kamu düzenine, ahlaka ve emredici hükümlere aykırı olamaz.
Yabancı Unsurlu Mal Rejimi
Taraflardan birinin yabancı olması veya malvarlığının yurtdışında bulunması gibi durumlarda, hangi ülke hukukunun uygulanacağı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) kapsamında değerlendirilir. Evlilik sırasında eşlerin müşterek milliyeti varsa o ülke hukuku uygulanır, yoksa müşterek mutad mesken esas alınır.
Evlilik Sırasında Mal Kaçırma ve Muvazaa
Evlilik devam ederken eşlerden biri diğerinin haberi dışında taşınmazları üçüncü kişilere devrederek mal kaçırmaya çalışabilir. Bu durumda açılacak muvazaa davası veya üçüncü kişilere karşı yöneltilecek iptal davaları ile bu devirlerin geçersizliği ileri sürülebilir. İhtiyati tedbir yoluyla malların devrinin önlenmesi mümkündür.
Aile Konutu ve Ortak Kullanım Malları
Aile konutu olarak kullanılan taşınmaz, eşlerden biri adına kayıtlı olsa bile, diğer eşin rızası olmadan devredilemez. Tapuya aile konutu şerhi konulmuşsa, bu taşınmaz mal rejimi tasfiyesinde özel statüye sahiptir. Aile konutu, paylaşımda eşitlik ilkesine uygun olarak değerlendirilir.
İhtiyati Tedbir Uygulaması
Eşlerin, mal kaçırma ihtimaline karşı dava konusu malların korunmasını sağlamak amacıyla ihtiyati tedbir talebinde bulunması mümkündür. Bu tür tedbir kararları, dava sonunda hakkın kullanılabilirliğini sağlamak açısından önem arz eder. Talebin açık, gerekçeli ve dayanak belgelerle desteklenmiş olması gereklidir.
Özel Mal Gruplarının Paylaşımı
Miras ve Ziynet Eşyaları: Miras ve karşılıksız kazanımlar kişisel mal sayılır ve tasfiyeye tabi değildir. Ancak yatırım amacıyla alınan ziynetler edinilmiş mal sayılabilir.
Şans Oyunu Gelirleri: Yargıtay kararlarına göre, şans oyunlarından kazanılan gelirler, edinilmiş mal sayılır ve paylaşıma tabidir.
Krediyle Alınan Mallar: Evlilik süresince kredi ile alınan malların tasfiyesi yapılırken, kalan borç miktarı düşülerek artık değer hesaplanır ve bu değerin yarısı diğer eşin katılma alacağı olarak belirlenir.
Şirket Hisseleri: Paylaşım, şirket hisselerinin değeri üzerinden yapılır. Değerlendirme, uzman bilirkişi tarafından yapılmalı, şirketin piyasa değeri, gelirleri ve bilançosu dikkate alınmalıdır. Özellikle aile şirketlerinde doğrudan aileye ait olduğu kabul edilen paylar kişisel mal olarak değerlendirilir.
Şahıs ve Sermaye Şirketlerinde Mal Rejimi
Şahıs işletmelerinde, ticari faaliyet sonucu elde edilen gelirler edinilmiş maldır ve tasfiyeye tabidir. Bu gelirlerin hesaplanmasında şirketin borçları düşüldükten sonra kalan miktar esas alınmalıdır. Anonim ve limited şirketlerde ise payın edinildiği zaman ve hangi mal rejimi kapsamında olduğu değerlendirilerek tasfiye süreci gerçekleştirilir.
Boşanma Avukatının Önemi
Mal rejimi davaları, hukuki ve mali boyutu olan, teknik bilgi ve dikkat gerektiren davalardır. Bu nedenle profesyonel hukuki destek alınması, sürecin sağlıklı yürütülmesi ve hak kayıplarının önlenmesi adına önemlidir. Özellikle karmaşık mal varlıkları bulunan evliliklerde bir boşanma avukatıyla çalışmak, davanın sonucunu doğrudan etkileyebilmektedir.
YARGITAY KARARLARI
Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2013/7361 E., 2013/12321 K., 03.06.2013 T.
"Şans oyunlarından elde edilen gelir, edinilmiş maldır. Bu gelirin kişisel mal sayılabilmesi için biletin karşılığının kişisel maldan ödendiği ispatlanmalıdır. Aksi halde edinilmiş mal sayılır."
Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2015/12345 E., 2016/4567 K., 12.10.2016 T.
"Ziynet eşyalarının düğün esnasında kadına takılması durumunda bu eşyalar kadının kişisel malı olarak kabul edilir. Ancak yatırım amaçlı alınan altınların edinilmiş mal olduğu karinesi geçerlidir."
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2012/2512 E., 2013/7745 K., 24.04.2013 T.
"Boşanma davası açıldığı tarihten sonra yapılan mal tasfiyesi hesaplamalarında, evlilik süresince edinilen taşınmazların piyasa değeri esas alınmalı ve kredi borçları düşülerek artık değer tespit edilmelidir."
Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2017/4567 E., 2018/9823 K., 18.06.2018 T.
"Şirket hisselerinin paylaşımı, hisse miktarı üzerinden değil, hisselerin piyasa değeri üzerinden yapılmalıdır. Değer tespiti yapılırken, şirketin marka değeri ve ticari hacmi dikkate alınmalıdır."
Sonuç olarak, mal rejimi tasfiyesi hukuki karmaşıklıkları ve maddi sonuçları nedeniyle özenle yürütülmesi gereken bir süreçtir. Edinilmiş ve kişisel mal ayrımının doğru yapılması, mal kaçırma riskine karşı ihtiyati tedbirlerin uygulanması ve profesyonel hukuki destek alınması, tarafların hak kaybına uğramamasını sağlar. Bu bağlamda, mal rejimi davalarında uzman avukat desteği almak, sürecin sağlıklı ve adil sonuçlanması açısından kritik öneme sahiptir.
Mal rejimi davaları ve boşanma sonrası mal paylaşımı konularında detaylı bilgi ve profesyonel destek almak isterseniz, iletişim bilgilerimiz üzerinden bizimle iletişime geçebilirsiniz.